فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - سرمقاله
آیت‌الله سیدمحمد خامنهایيكي از وقايع گزارش شدة سياسي ـ و بظاهر فرهنگي ـ كشور ما و تردستيهاي مسئولين امضاي سندي بنام سند 2030 ميباشد؛ بمنظور تعريف وضع آموزشي آيندة كشور، اين سند در كمسيوني در يونسكو بامضاي نمايندگان ايران رسيده و بموجب آن، همرنگ شدن ايران با جهان در زمينة آموزش و پرورش جوانان، چکیده کامليكي از وقايع گزارش شدة سياسي ـ و بظاهر فرهنگي ـ كشور ما و تردستيهاي مسئولين امضاي سندي بنام سند 2030 ميباشد؛ بمنظور تعريف وضع آموزشي آيندة كشور، اين سند در كمسيوني در يونسكو بامضاي نمايندگان ايران رسيده و بموجب آن، همرنگ شدن ايران با جهان در زمينة آموزش و پرورش جوانان، زمينة اصلي بوده است. حسب شنيده‌ها، هيچيك از مراكز بالادستي و رسمي و قانوني مرتبط با امور فرهنگي، مجلس شوراي اسلامي يا مرجع قانونگذاري ديگري از اين قرارداد حساس و پر زيان، يا اطلاعي نداشته يا رسماً مورد مشورت قرار نگرفته و دعوت به مشاركت در تصميمگيري نشده‌اند. اين بيگانه‌انگاري و دور از ماجرا نگه داشتن مراكز قانوني و مسئولين امور فرهنگي از سوي برخي كارگزاران دولتي، پديدة باورنكردني و عجيبي است كه متأسفانه در پيش و پس قراردادهايي همانند آن، اندك اندك در اين كشور به عادت تبديل ميشود و صورت نهادينگي بخود ميگيرد و نوعي ياغيگري در روابط خارجي، در جاي اطاعت از قانون و پيروي از سياستها و سياستگذاران مسئول مينشيند و سر به ناكجا آباد خواهد زد. عجيب بودن اين قرارداد سست‌بنياد از نظر حقوقي و اسلامي، هنگامي بيشتر ميشود كه به محتواي آن توجه شود؛ محتوايي كه مضمون پروتكولهاي صهيونيسم و فتاوي و اهداف تلمود يهود است كه اصرار به فساد كشيدن جامعة بشري و ويرانسازي بنيان خانواده و نشر فساد و فسق و اصول غيراخلاقي و مانند اينها دارد و دولتهاي تابعة خود را در غرب، در ظاهر و قالب مسلك ليبرالي به ويرانسازي اصول اخلاق و تمدن و تهذيب وادار ميكند و سازماني بين‌المللي و بظاهر خوشنام نيز گهگاه عامل و ابزار دست آنها ميشود. ما از دولتها و ملتهايي در جهان كه از آئين و فرهنگ اصيل ديني پيروي نميكنند ـ يا اصولاً چنين آئين و فرهنگي ندارندـ انتظاري نداريم اما از دولتي كه نمايندة ملت مسلمان ميباشد و از اصل ولايت وابسته به امامان بحق شيعه پيروي ميكند و مشروعيت خود را از آن گرفته و رهبراني چون امام خميني(ره) داشته‌اند و دارند، در حيرتيم كه چگونه اين تناقض عجيب بين قانون كشور و كردار سياسي خود را در نمي‌يابند! ملت و جامعة ايراني كه در طول قرنهاي گذشته ـ بويژه پس از اسلام و بطور اخص پس از انقلاب اسلامي ايران‌ـ همواره علمدار فرهنگ و اخلاق و تمدن و تربيت نسلهاي بشر بوده و امروز نيز ميتوان ادعا كرد كه تنها پايگاه اين اصول و خصايص انساني و مسئول گسترش و تبليغ آن در جهان ميباشد، چرا بايد از فرهنگ صهيونيستي و تلمودي و سياستهاي شيطاني برخي از دول غربي و سازمانهاي وابسته به آنها پيروي كند و كدام عقل سليم اجازه ميدهد كه حكمت راستين سعادتساز اسلامي و قرآني را به كناري بگذارند و بيخردي و بدبختي و سقوط و انحطاط اخلاقي غربي را ترويج كنند و كدام انسان عاقل و رشيد (غيرسفيه) بجاي ترجيح راجح ـ كه اصل فطري بشر است‌ـ «مرجوح» و ضدفطرت را ترجيح و اولويت ميدهد و اصولي قرآني همچون «نفي سبيل» و ردّ سلطة دشمن كافر كيش را پشت گوش مي‌اندازد؟ بديهي است كه سياست و نظام حكيمانه، الهي و اسلامي ايراني و اصول و قواعد آن هرگز اجازة چنين پيوندي را با دشمن صهيونيستي نميدهد و امروزه كه ملتهاي آزاده و نوانديش به حكمت و آئين فطري نظام جمهوري اسلامي ما روي آورده‌اند و فوج فوج به حمايت ما و مخالفت با نظامهاي دولتي و اجتماعي خود برخاسته‌اند، بسيار دور از خردمندي است كه به سياست اقليتي مستكبر و مرتجع صهيونيستي تسليم شود. ملت رشيد ايران، هرگز تسليم اين فضيحت و ننگ نخواهد شد چرا كه «هيهات منا الذّله» شعار هميشة اين نظام بوده و هست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - مباني فلسفي تربيت انسان در حكمت متعاليه
سيدمهدي ميرهادي حسنعلي بختيار نصرآبادي، محمد نجفيدر اين مقاله و با استفاده از روش تحليل و استنتاج، تلاش شده تا طرحي از پيامدهاي ديدگاهِ فلسفي ملاصدرا در حوزة تربيت، ارائه گردد. چنين طرحي ميتواند چارچوب و چشم اندازي از تربيت ديني و الهي را در فضاي غبار آلود و بحران‌زدة نظامهاي تربيتيِ سكولار، براي ما ترسيم نمايد. ارتز چکیده کاملدر اين مقاله و با استفاده از روش تحليل و استنتاج، تلاش شده تا طرحي از پيامدهاي ديدگاهِ فلسفي ملاصدرا در حوزة تربيت، ارائه گردد. چنين طرحي ميتواند چارچوب و چشم اندازي از تربيت ديني و الهي را در فضاي غبار آلود و بحران‌زدة نظامهاي تربيتيِ سكولار، براي ما ترسيم نمايد. ارتزاق از سرچشمة وحي و روايات و تلفيق برهان با شهود در فلسفة صدرايي، جايگاهي ويژه به اين فلسفه بخشيده است. ابتكار ملاصدرا درطرح هويتِ تعلقي نفس، ضمن حل معماي ناگشودة ارتباط نفس با بدن، امكانِ تحولِ ذاتي نفس(در مقابل تحول در اعراضِ نفس) را اثبات، و ضرورتِ عقلي تربيت را تبيين مينمايد. در طرح انسانشناسي فلسفي ملاصدرا، نفس، هم براي حدوث و هم براي تحقق هويت خويش به بدن نياز دارد. بدن ميدانِ ظهور نفس، محل افعالِ آن، و تنها سرماية انسان براي خلق هويت خويش است. بدن، نقشي پيچيده و منحصر بفرد در فرآيند تربيتِ انسان، برعهده دارد. دستيـابي بـه تصـويـري روشن از چگونگيِ تبديلِ وجـودي مـادي(نـطـفـه)، بـه انسـاني مجـرد و ابـدي، رمـز گشـايي از نظـرية حـركـت جـوهري او و بيان حقيقتِ تربيت است. در نهايت، ملاصدرا با طرح نظرية جسمانيةالحدوث ـ روحانية‌البقا بودنِ نفس، نشان ميدهد كه دامنه و نهايت تربيتِ انسان از چشم اندازي بيكرانه، عميق و شگفت‌انگيز برخوردار است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تأملي در قواعد و روش شناسي تأويل در منظومة عرفاني ابن‌عربي
نفيسه اهلسرمديعليرغم برخي مخالفتها، تأويل را ميتوان روش ابن‌عربي براي شناخت واقع دانست. بحث از قواعد و روش‌شناسي ابن‌عربي در تأويل، هدف اصلي اين مقاله است. أخذ تأويل از حضرت حق، توجه به عقل در عين كافي ندانستن آن، لزوم توجه به معناي الفاظ و قواعد دستوري جملات، توجه به نصوص و ظواهرآيا چکیده کاملعليرغم برخي مخالفتها، تأويل را ميتوان روش ابن‌عربي براي شناخت واقع دانست. بحث از قواعد و روش‌شناسي ابن‌عربي در تأويل، هدف اصلي اين مقاله است. أخذ تأويل از حضرت حق، توجه به عقل در عين كافي ندانستن آن، لزوم توجه به معناي الفاظ و قواعد دستوري جملات، توجه به نصوص و ظواهرآيات از جمله اصول و قواعد حاكم بر تأويل‌پژوهي ابن‌عربي است. او تأويل را امري ذو مراتب ميداند. نزد او معناي تأويلي تنها يكي از وجوه معاني كلام است و با تأويل، متشابه از تشابه خود خارج نميشود و لذا عارف هميشه در بيان اشارتهاي خويش جانب احتمال را رعايت ميكند. ابن‌عربي، روش خود و عرفا را اشارت در مقابل تفسير مينامد و ضمن منتسب دانستن اين شيوة بيان به حضرت حق، دو وجه براي انتخاب اين روش ذكر ميكند. او تفسير را از وجهي همان اشاره و از وجهي ديگر مغاير با آن ميداند. يكي از اهداف مهم ابن عربي از بيان تأويل، تشويق و تهييج مخاطب براي سفر و سلوك است. بيان مباني عرفاني و استناد به آيات، احاديث و روايات از مشخصه‌هاي ديگر بيانهاي تأويلي اين عارف بزرگ است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - الهيات تنزيهي از ديدگاه قاضي سعيد قمي
انشاءالله رحمتيبا بررسي ريشه‌ها و تاريخ الهيات تنزيهي در عالم اسلام، ميتوان سابقة اين بحث را به حكمت اسماعيليه باز برد و به همين دليل، لازم است نگاهي به ديدگاه حكيمان اسماعيليه در اين زمينه بيندازيم. در ميان حكيمان شيعة دوازده امامي، قاضي سعيد قمي و استاد او ملا رجبعلي تبريزي را ميتوا چکیده کاملبا بررسي ريشه‌ها و تاريخ الهيات تنزيهي در عالم اسلام، ميتوان سابقة اين بحث را به حكمت اسماعيليه باز برد و به همين دليل، لازم است نگاهي به ديدگاه حكيمان اسماعيليه در اين زمينه بيندازيم. در ميان حكيمان شيعة دوازده امامي، قاضي سعيد قمي و استاد او ملا رجبعلي تبريزي را ميتوان نظريه‌پردازان اين نوع الهيات دانست. ديدگاه آنها به يك معنا احياء مكتب نوافلاطوني ـ بويژه تفسير پروكلسي اين مكتب ـ است. قاضي سعيد قمي هر چند معتقد به الهيات تنزيهي است، ولي نميتوان او را قائل به لاادريگري يا مذهب تعطيل دانست. در اين نوشتار، بحث و برهانهاي وي براي اثبات الهيات تنزيهي بشرح آمده است و در عين حال نشان داده ميشود كه او چگونه برمبناي نظريه‌يي كه ميتوان از آن به الهيات ناظر به تجليّات تعبير كرد، راهي براي خروج از بن‌بست لاادريگري و مذهب تعطيل پيدا ميكند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - اضلاع تربيت در هندسة صدرايي؛ با تأكيد بر چهارگانة مراحل، اهداف، اصول و روشها
محمدرضا شمشيريحكمت صدرايي، حاوي ديدگاهي نوين دربارة انسان و ابعاد وجودي اوست كه ميتواند مبناي تبيينهاي تربيتي مبتني بر رويكرد اسلامي باشد. بدين‌منظور، اين جستار در صدد است با شيوة تحليلي ـ استنتاجي، ضمن تبيين ديدگاه صدرالمتألهين دربارة تربيت اخلاقي ـ همراه با توضيح و تبيين اجمالي چکیده کاملحكمت صدرايي، حاوي ديدگاهي نوين دربارة انسان و ابعاد وجودي اوست كه ميتواند مبناي تبيينهاي تربيتي مبتني بر رويكرد اسلامي باشد. بدين‌منظور، اين جستار در صدد است با شيوة تحليلي ـ استنتاجي، ضمن تبيين ديدگاه صدرالمتألهين دربارة تربيت اخلاقي ـ همراه با توضيح و تبيين اجمالي مقوله‌هاي مطرح در اينباره، بر اساس نظريات او دربارة نفس، بعنوان مبناي تعليم وتربيت ـ به دلالتهاي تربيتي و نتايج بدست آمده با تأكيد بر چهار بخش مراحل، اهداف، اصول و روشهاي تعليم وتربيت بپردازد. در اينجا توجه به هدف غايي تربيت اخلاقي يعني مكاشفة حق و اهداف واسطه‌يي شامل تربيت انسان در مراحل نفس نباتي، حيواني و انساني، بررسي تلازم مباني فلسفي موجود در حكمت متعاليه با اصول تربيتي و نيز پرداختن به روشهاي تربيت اخلاقي شامل پرورش قواي حسي، تخيل و عقل اجتناب‌ناپذير خواهد بود. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - خلاقيت نفس و مباني انسان‌شناختي آن در حكمت متعاليه
فاطمه استثنايي سيدمرتضي حسيني شاهرودي جهانگير مسعوديبعقيدة ملاصدرا، نفس ناطقه بگونه‌يي آفريده شده كه بمحض علم و اراده ميتواند مراد خود را بعنوان شأني از شئون خويش محقق سازد، ولي اين توانايي در نشئات مختلف وجودي نفس و با توجه به مرتبة نفوس، داراي مراتب شديد و ضعيف است. در حكمت متعاليه حيطة خلاقيت نفس، به دو حوزة درون و ب چکیده کاملبعقيدة ملاصدرا، نفس ناطقه بگونه‌يي آفريده شده كه بمحض علم و اراده ميتواند مراد خود را بعنوان شأني از شئون خويش محقق سازد، ولي اين توانايي در نشئات مختلف وجودي نفس و با توجه به مرتبة نفوس، داراي مراتب شديد و ضعيف است. در حكمت متعاليه حيطة خلاقيت نفس، به دو حوزة درون و بيرون تقسيم ميشود. مراد از درون، عوالم غيبي نفس و مراد از بيرون، عوالم طبيعت و ماوراء طبيعت است. مصداق بارز خلاقيت در درون، ايجاد صور ذهني و از مصاديق خلاقيت در بيرون، معجزات و كرامات انبيا و اوليا است. برخي از مباني انسان‌شناختي خلاقيت در حكمت متعاليه كه در اين مقاله بتفصيل مورد بررسي قرار ميگيرد، عبارتند از: تجرد نفس، تجرد قوة خيال، فاعل علمي بودن، جامعيت (بساطت) نفس و مَثَل اعلا بودن آن. بر اساس اين ويژگيها، نفس انسان بعنوان موجودي ملكوتي كه خليفه و مظهر تام و تمام خداي متعال است، علاوه بر خلاقيتهاي دروني، در صورتيكه در علم و عمل به مجردات تام تشبه يابد، ميتواند هرچه را در صفحة تصور او به تجلي علمي موجود شده، تحت سيطرة ارادة خود درآورد و با ارادة خود موجود ذهني را كسوت وجود خارجي بپوشاند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - ملاصدرا؛ از تشكيك عامي تا توحيد خاصي
عبدالعلي شكر مرتضي حامدياصطلاح «تشكيك» نخستين‌بار در مباحث منطقي رايج شد و بدنبال آن در فلسفه نيز كساني همچون ابن‌سينا و سهرودي به استفاده و بحث از آن مبادرت كردند. از مجموع آثار ابن سينا برمي‌آيد كه وي فقط در محدودة تشكيك عامي گام برداشته است. سهروردي نيز كه زمينة تشكيك خاصي را در انديشة ملا چکیده کاملاصطلاح «تشكيك» نخستين‌بار در مباحث منطقي رايج شد و بدنبال آن در فلسفه نيز كساني همچون ابن‌سينا و سهرودي به استفاده و بحث از آن مبادرت كردند. از مجموع آثار ابن سينا برمي‌آيد كه وي فقط در محدودة تشكيك عامي گام برداشته است. سهروردي نيز كه زمينة تشكيك خاصي را در انديشة ملاصدرا فراهم ساخت، بدليل اعتباري دانستن وجود، به تشكيك در ذات و ماهيت روي آورد؛ نظريه‌يي كه مورد پذيرش ملاصدرا و حكماي مشايي واقع نشد. اگر اصالت، وحدت و تشكيك وجود سه پاية اصلي حكمت متعاليه باشد، تشكيك خاصي و خاص الخاصي، تكميل كنندة آن و اوج حكمت متعاليه صدرايي خواهد بود. ملاصدرا ابتدا تشكيك خاصي را در ردّ تشكيك عامي و نظرية تباين وجودات مطرح ساخت و آنگاه به تفسير نويني از آن در قياس با تشكيك خاصي اشراقي همت گماشت. وي ضمن عبور از اين نوع تشكيك و با الهام از انديشة عرفاني و آيات وحياني، به تشكيك خاص الخاصي نائل آمد تا بتواند با تمسك به آن، كثرت موجودات را توجيه نمايد و تفسير جديدي از توحيد ارائه دهد كه همسو با توحيد عرفاني باشد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - تبيين عرفاني ملاصدرا از نظرية وحدت شخصي وجود
منيره سيدمظهريتلاش فكري عميق و توأم با شهود حكيم ملاصدرا در تحقيقات پيرامون حقيقت هستي، سرانجام او را به نظريه وحدت شخصي وجود رسانيد تا آنجا كه خود در برخي آثارش خصوصاً رساله عرفاني ايقاظ النائمين همعقيده با عرفا بصراحت بر لزوم باور به وحدت شخصي وجود اذعان نموده است. او در تبيين عر چکیده کاملتلاش فكري عميق و توأم با شهود حكيم ملاصدرا در تحقيقات پيرامون حقيقت هستي، سرانجام او را به نظريه وحدت شخصي وجود رسانيد تا آنجا كه خود در برخي آثارش خصوصاً رساله عرفاني ايقاظ النائمين همعقيده با عرفا بصراحت بر لزوم باور به وحدت شخصي وجود اذعان نموده است. او در تبيين عرفاني اين نظريه در ساحت هستي‌شناسي، از رهگذر مباحثي همچون اصطلاح شناسي وجود، بيان رابطه ميان وجود و ماهيت، شرح اعتبارات ماهيات ـ هم از حيث تعين في نفسه و هم از حيث تنزل وجودي آنها‌ـ ابتدا نظريه وحدت تشكيكي وجود را طرح و نكات ظريفي را در مفاد اين نظريه بيان مينمايد و سپس از طريق برهان عدمي بودن ازلي و ابدي ممكنات، با بياني عرفاني به تبيين وحدت شخصي وجود نظر ميكند و در نهايت نتيجه ميگيرد كه وحدت و يگانگي موجودات در ذات وجودي خود، نه وحدت و اشتراك سنخي بلكه وحدت شخصي و سرياني است. از نظر او، وجود حقيقي مختص به وجود خداي تعالي است و ممكنات همگي ظهور، نمود و شئون اوصاف وجود حقند و نسبت به آن، وجود ظلي و قيام سايه‌وار دارند. پرونده مقاله