مبانی جهان‌شناختی و انسان‌شناختی معنای زندگی در فلسفة صدرایی و روان‌درمانگری وجودی
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
شهناز شایان فر
1
(دانشیار گروه فلسفه دانشگاه الزهراء (س)، تهران، ایران )
الهه قلعه
2
(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران)
کلید واژه: معنای زندگی, مبانی انسان¬شناختی, مبانی جهان‌شناختی, ملاصدرا, اروین یالوم,
چکیده مقاله :
معنای زندگی یکی از مهمترین دغدغه¬های بشر امروز و از مسائلِ سرنوشت‌ساز در میان فیلسوفان، روان¬درمانگران و اخلاق¬پژوهان معاصر است. در پژوهش حاضر، معنای زندگی از نگاه ملاصدرا، در مقام یک فیلسوف مسلمان، و ارویـن یالوم، در مقام یک روان‌درمانگر اگزیستانسیالیست معاصر غربی، بررسی شده است. پرسش مهم مقالـه اینـست کـه مبانـی جهـان‌شناختـی و انسان‌شناختی معنای زندگی از دیدگاه ملاصدرا و اروین یالوم چیست؟ این پژوهش روشن میسازد که در مبانی فلسفی ملاصدرا، خدا با جلوه¬های جمالی و جلالی، بمثابه غایت هستی و معنابخش به هستی و انسان با ویژگی اشتداد وجودی، تجردی و کثرت نوعی حضور دارد. در مقابل، در مبانی فکری یالوم محوریت خدا انکار میشود و جهان فاقد معناست و این آدمی است که باید زندگیش را معنادار کند. بنابرین میتوان گفت در فلسفۀ ملاصدرا، با کشف معنا و در تفکر یالوم، با جعل معنا سروکار داریم. در مسئلۀ معنای زندگی، رویکرد ملاصدرا غایت‌گرایانه و الهی است و رویکرد یالوم، غیرغایت‌گرایانه و غیرالهی.
The meaning of life is one of the most important concerns of modern Man and one of the fate-making problems among contemporary philosophers, psychotherapists, and moral philosophers. The present study investigates the meaning of life in the view of Mullā Ṣadrā, as a Muslim philosopher, and Irvin Yalom, as a contemporary Western existentialist psychotherapist. The focal question of this paper is what the cosmological and anthropological foundations of the meaning of life in the views of Mullā Ṣadrā and Yalom are. The findings of this study indicate that God appears with beautiful and glorious manifestations as the end of being, which grants meaning to being, and Man is present with their ontological gradedness, immateriality, and plurality. By contrast, in Yalom’s philosophy, the centrality of God is denied; the world is void of meaning, and it is Man who must grant meaning to life. Therefore, it can be said that one deals with the unveiling of meaning in Mullā Ṣadrā’s philosophy and the creation of meaning in Yalom’s philosophy. Regarding the problem of the meaning of life, Mullā Ṣadrā’s approach is teleological and divine, while Yalom’s approach is non-teleological and atheistic.
جاسلسن، روتلن (1393) اروین د. یالوم: روان درمانگر، قصه گو، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: دانژه.
حسن‌زاده آملی، حسن (1381) الحجج البالغة علی تجرد النفس الناطقة، قم: بوستان کتاب.
دهقان‌پور، علیرضا (1390) «ارزش زندگی از دیدگاه ملاصدرا»، حکمت اسراء، سال چهارم، شمارۀ 1، ص186ـ151.
سارتر، ژان پل (1376) اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمۀ مصطفی رحیمی، تهران: نیلوفر.
سبزواری، ملاهادی (1380) شرح منظومه، ج1، ترجمۀ حسن حسن‌زاده آملی، تهران: ناب.
صلواتی، عبدالله؛ شایان‌فر، شهناز (1394) «تبیین تأثیر انسان‌شناسی ملاصدرا در تنوع معنای زندگی»، فلسفه و کلام اسلامی، سال 48، شمارۀ 1، ص82ـ69.
طباطبایی، سید محمدحسین (1376) تفسیر المیزان، ج12، ترجمۀ سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: بنیاد علامه طباطبایی.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا) اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عزیزی، میلاد؛ علیزمانی، امیرعباس (1394) «بررسی دیدگاه اروین یالوم دربارۀ ارتباط دغدغه‌های وجودی مرگ‌‌اندیشی و معنای زندگی»، پژوهش‌های هستی شناختی، شمارۀ 8، ص37ـ19.
فولکیه، پُل (1332) اگزیستانسیالیسم، ترجمۀ ایرج پورباقر، اصفهان: تأیید.
مک‌کوآری، جان (1377) فلسفه وجودی، ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: هرمس.
ملاصدرا (1381) المبدأ و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و جعفر شاه‌نظری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج9، تصحیح و تحقیق رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382ب) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383الف) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1383ب) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج8، تصحیح و تحقیق علی‌اکبر رشاد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1386) مفاتیح الغیب، تصحیح و تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1391) الحکمة العرشیة، تصحیح و تحقیق اصغر دادبه، در مجموعه رسائل فلسفی، ج4، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملکیان، مصطفی (1382) سلسله جزوات درس گفتاری (معنای زندگی)، دانشگاه تربیت مدرس.
یالوم، اروین (1388) خیره به خورشید نگریستن، ترجمۀ اورانوس قطبی‌نژاد آسمانی و پروانه والی، تهران: ایران‌بان.
یالوم، اروین (1390) هنر درمان؛ نامه‌ای سرگشوده به نسل جدید روان‌درمانگران و بیمارانشان، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: قطره.
یالوم، اروین (1391) درمان شوپنهاور، ترجمۀ حمید طوفانی و زهرا حسینیان، مشهد: ترانه.
یالوم، اروین (1395) روان درمانی اگزیستانسیال، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: نی.
یالوم، اروین (1396) وقتی نیچه گریست: رمانی دربارۀ وسواس، ترجمۀ سپیده حبیب، تهران: قطره.
Berry-Smith, S. & Frederick, S. (2012). Death, freedom, isolation and meaninglessness, and the existential psychotherapy of Irvin D. Yalom. Auckland University of Technology.
Cohen, B. N. (2003). Applying existential theory and intervention to career decision-making. Journal of Career Development, vol. 29, no. 3, pp. 195-210.
De Castro, A. (2010). An integration of the existential understanding of anxiety in the writings of Rollo May, Irvin Yalom, and Kirk Schneider. California: The University of San Francisco.