نقش تفكر فلسفي ملاصدرا در فهم متون ديني
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
1 - دانشگاه میبد
کلید واژه: تفكر فلسفي تفسير متون ديني فهم دين تفسير فلسفي ملاصدرا ,
چکیده مقاله :
هدف اين نوشتار، واكاوي انديشه‌هاي فلسفي ملاصدرا و ترسيم شاخصه‌هاي اساسي تفكر اين فيلسوف و متعاقب آن، نشان‌دادن تأثيرپذيري فهم وي از تفكر فلسفي در تفسير و برداشت از متون ديني است. اين جستار با استفاده از روش توصيفي ـ تحليلي، پاره‌يي از مشخصه‌هاي فكري‌ـ فلسفي ملاصدرا را در محورهاي خداشناسي، جهان‌شناسي و انسان‌شناسي توصيف ميكند و ميكوشد تا بدينوسيله اصول هرمنوتيكي ملاصدرا در فهم متون ديني را به تصوير كشد. در ادامه، برخي از تفاسير و برداشتهاي وي از متون ديني بيان ميشود تا از اين طريق، نفوذ جريان فلسفي و اصول هرمنوتيكي ملاصدرا در فهم متن ديني بخوبي نشان داده شود. با توجه به نقش برجسته‌يي كه اين متفكر بزرگ در انديشه و حكمت شيعي دارد، تعمق در آثار و نظريات فلسفي و بررسي روشها و اصول تفسيري او، در حوزة مطالعات صدرايي ضروري محسوب ميشود. دستاوردهاي اين پژوهش نشان ميدهد كه تفكر فلسفي ملاصدرا بطوركلي و ديدگاههاي فلسفي خاص وي، همچنين اصول هرمنوتيكي او كه برخاسته از حكمت متعاليه است و نيز بهره‌گيري از برخي مفاهيم خاص در تبيين موضوعات فلسفي، او را در ارائه و تحليل مقولات ديني متمايز كرده است. در پايان، به اين نتيجه ميرسيم كه بطوركلي بهره‌گيري از مقولات و نظريات فلسفي و مابعدالطبيعي، با در‌نظر گرفتن آسيبهايي كه براي آنها ميتوان متصور شد، فهم متمايزي از متون ديني را پيش‌روي مينهد.
This study aims to explore Mullā Ṣadrā’s philosophical thoughts, portray the salient features of his philosophy, and demonstrate the influence of philosophical thought on his understanding and interpretation of religious texts. Using a descriptive-analytic method, the author describes some of the elements of Mullā Ṣadrā’s philosophy in the fields of theology, cosmology, and anthropology and, in this way, tries to explain his hermeneutic principles in the perception of religious texts. Next, he presents some of his interpretations of such texts in order to reveal the influence of Sadrian philosophical trend and hermeneutic principles in understanding religious texts. Given his prominent role in the development of Shī‘ī philosophy and wisdom, it seems necessary to deliberate over his philosophical theories and works and examine his methods and principles of interpretation in the field of Sadrian studies. The findings of this study indicate that Mullā Ṣadrā’s philosophical thought, in general, and his philosophical views, in particular, as well as his hermeneutic principles, which originate in the Transcendent Philosophy, and utilizing certain concepts in explaining philosophical problems distinguish him from other thinkers in the presentation and analysis of religious categories. Finally, the author concludes that benefitting from philosophical and metaphysical categories and theories, while being harmful in certain respects, could result in having a different understanding of religious texts.
قرآن كريم.
آشتياني، سيدجلال‌الدين (1380ق) هستي از نظر فلسفه و عرفان، مشهد: انتشارات زوار.
ابراهيمي، نادر (1398) مردي در تبعيد ابدي: براساس داستان زندگي ملاصدراي شيرازي، صدرالمتألهين، تهران: روزبهان.
ارشدرياحي، علي (1383) «نقد و بررسي نظريه مثل و تأثير آن در فهم ملاصدرا از آيات قرآن»، انديشه ديني، ص20-3.
اكبريان، رضا (1385) «اصل مبنايي در حكمت عملي ملاصدرا و اهميت آن در عصر حاضر»، خردنامه صدرا، شماره» 46، ص 21-3.
اكبريان، رضا (1386)«جايگاه انسان در حكمت متعاليه ملاصدرا»، خردنامه صدرا، شماره50، ص41-21.
اميد، مسعود (1384) سه فيلسوف مسلمان ايراني، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
بابايي، علي اكبر؛ عزيزي‌كيا، غلامعلي؛ روحاني راد، مجتبي (1379) روش‌شناسي تفسير قرآن، زير نظر محمود رجبي، تهران: بي‌جا.
بروجردي، مصطفي (1379) «تأثير قرآن كريم در شكلگيري حكمت متعاليه»، خردنامه صدرا، شماره 20، ص60-57.
برنجكار، رضا (1384) «اختيار و عليت از ديدگاه ملاصدرا»، مجله انجمن معارف اسلامي، ص61-43.
بيدهندي، محمد (1383) «بررسي و تحليل معناشناسي تأويل و اعتبار معرفتي آن در انديشه ملاصدرا»، نامه مفيد، فروردين و ارديبهشت 1383، شماره41 فلسفه، ص 54-39.
جاويدي كلاته، طاهره (1384) «رويكردهاي فلاسفه اسلامي به نفس و دلالت‌هاي تربيتي آن (ابن‌سينا، شيخ‌اشراق و ملاصدرا)»، نامه انسان شناسي، ص 27-7.
خادمي، عين‌اله (1385) «تأثرات ملاصدرا از مكتب اشراقي در بحث نظام فيض»، خردنامه صدرا، شماره 44، ص 31-19.
شاملي، نصراله (1385) «نظرگاه ملاصدرا در به كارگيري اسلوب اشتراك معنوي در تفسير واژگان كليدي قرآن كريم»، تحقيقات علوم قرآن و حديث، ص32-5.
صلواتي، عبدالله (1385) «ارتباط خودشناسي و خداشناسي نزد ابن‌عربي و ملاصدرا»، مقالات و بررسي‌ها، شماره 39، ص102-85.
فلاح‌پور، مجيد (1382) «متشابهات قرآن از ديدگاه ملاصدرا»، مقالات و بررسي‌ها، زمستان 1382، شماره36، دفتر 74، ص88-73.
كشاورز، مرتضي (1386) «اركان معرفت در حكمت متعاليه»، انديشه نوين ديني، ص 105-83.
مشكوه‌الديني، عبدالحسين (1354)، «اصول‌فلسفي‌معتزله‌و اثر آن‌در افكار صدرالدين‌شيرازي»، نخستين كنگره تحقيقات ايراني، شماره3.
ملاصدرا (1381الف) المبدأ و المعاد، تصحيح و تحقيق محمد ذبيحي، جعفر شاه نظري، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1381ب) رساله سه اصل، تصحيح و تحقيق سيد حسين نصر، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1381ج) كسر أصنام الجاهليه، تصحيح و تحقيق محسن جهانگيري، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1382الف) الشواهد الربوبية في المناهج السلوكيه، تصحيح و تحقيق سيدمصطفي محقق داماد، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا
. ملاصدرا (1382ب) شرح و تعليقه صدرالمتألهين بر الهيات شفا، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1383) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، دوره» 9جلدي، باشراف آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1386) مفاتيح‌الغيب، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1389الف) اسرارالايات و أنوار البيّنات، تصحيح و تحقيق حجت الاسلام محمدعلي جاودان، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1389ب) تفسيرالقرآن الكريم، دورة 8جلدي، باشراف آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1391) المشاعر، در: مجموعه رسائل فلسفي، ج4، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1393) شرح الهدايه، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.