هستی‌شناسی ارواح معانی قرآن کریم در دیدگاه ملاصدرا و تأثیر آن در مبحث کیفیت وضع الفاظ
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
مریم کاشفی
1
(دانش‌آموختة کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ايران)
عطیه زندیه
2
(استاديار دانشگاه شهيد مطهري، تهران، ايران)
کلید واژه: قرآن کریم, نبی اکرم (ص), روح معنا, لفظ, معنا, وضع, هستی, ملاصدرا. ,
چکیده مقاله :
قاعدة «وضع الفاظ برای ارواح معانی در قرآن کریم» در آثار ملاصدرا ارتباطي تنگاتنگ با فلسفة او دارد و بهمين دليل با مبنا قراردادن هستی شناسی صدرایی میتوان به مصداق وجودی معانی الفاظ و درنتیجه کیفیت معرفت به آنها دست یافت. به اعتقاد ملاصدرا عالم، قرآن و وجود مقدس نبوی(ص) سه وجهه از هستیند که در مقام «وجود منبسط»، «کلام مستقیم الهی» و «حقیقت محمدیه» به وجودی واحد و بسیط موجودند و در مرتبة ملکوت اسفل متفرق شده و در قالب عالم مثال جزئیه، قرآن لفظی و وجود پیامبر اکرم(ص) تمثيل مي‌يابند و آنگاه به عالم ماده نزول پیدا میکنند. از نظر ملاصدرا، هر مرتبة نازله، مثال مرتبة مافوق است و الفاظ نیز از اين قاعده مستثني نيستند. راه دستیابی از طریق الفاظ به مراتب مافوق کلام الهی، استفاده از قاعدة وضع الفاظ برای ارواح معانی (معانی مطلق و عام) است. تعریف صدرالمتألهين از ارواح معانی، با تعریف او از کلی طبیعی و مثل افلاطونی مطابقت دارد. اطلاق و عمومیت ارواح معانی در مطابقت با کلی طبیعی، ناشی از خست ماهیت و در مطابقت با کلی افلاطونی، ناشی از سعة وجودی است. با تطبیق میان ارواح معانی و کلی طبیعی میتوان نتیجه گرفت كه وضع الفاظ، بشری بوده و ملاک وضع الفاظ، حقیقت است.
The principle of “coining words for the spirit of meaning in the Holy Qur’ān” in Mullā Ṣadrā’s works is closely related to his philosophy. Therefore, considering the Sadrian ontology as the basis, one can learn about the ontological applications of the meanings of words and, thus, the quality of attaining the knowledge of them. In Mullā Ṣadrā’s view, the world, the Qur’ān, and the holy prophetic existence are three dimensions of the world that share a single and simple existence at the level of their “unfolded existence”, “immediate divine word”, and “Mohammedan truth”. They have dispersed at the level of the lower kingdom and are manifested in the form of the world of particular Ideas, the verbal Qur’ān, and the existence of the Holy Prophet (ṣ), respectively, and then descend to the world of matter. Mullā Ṣadrā believes that each lower level is an example of a higher level, and words are not an exception to this rule. In order to access the highest level of divine words, one should employ the principle of coining words for different types of meanings (absolute and general). Mullā Ṣadrā’s definition of spirit of meaning conforms with his definition of the natural universal and Platonic Ideas. The application and generalizability of the spirit of meaning in comparison to the natural universal originates in the limitedness of quiddity, while, in comparison to Platonic universals, it originates in existential amplitude. A comparison of the spirit of meaning and natural universals indicates that coinage of words is a human phenomenon, and the criterion for coining each word is the truth.
قرآن كريم.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (بي‌تا) الفتوحات المكية، بيروت: دار صادر.
خميني، روح الله (بي‌تا/الف) تقريرات فلسفه، تهران: مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني.
خميني، روح الله (بي‌تا/ب) تفسير سورة حمد، تهران: مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني.
سبزواري، ملاهادي (1360) «تعليقات شواهد الربوبية» در ملاصدرا، شواهد الربوبية في مناهج السلوكية، تحقيق سيدجلال‌الدين آشتياني، مشهد: مركز نشر دانشگاهي.
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1417ق) الميزان في تفسير القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامي.
طباطبايي، سيدمحمدحسين (1981م) «تعليقه علي أسفار الأربعة» در ملاصدرا، الأسفار الأربعه، بيروت: دار احياء‌التراث العربي.
عسگري، احمد (1390) مسئله كليات در فلسفه ملاصدرا، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا. كاشفي، اميرمحمود (1390) اندازه، تهران: مركز طبع و نشر قرآن.
كليني، محمدبن يعقوب (1411ق) اصول الكافي، بيروت: دار التعارف للمطبوعات.
ملاصدرا (1381) المبدأ و المعاد، تصحيح و تحقيق محمد ذبيحي و جعفر شاه‌نظري، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
(1386) مفاتيح الغيب، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1389الف) تفسير القرآن الكريم، ج5، تصحيح و تحقيق محمد خواجوي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1389ب) تفسير القرآن الكريم، ج6، تصحيح و تحقيق محسن پيشوايي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبية في المناهج السلوكية، تصحيح و تحقيق سيدمصطفي محقق داماد، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1397 الف) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلي¥ الاربعة، ج1، تصحيح و تحقيق غلامرضا اعواني، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1397ب) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج2، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1397پ) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج3، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1397ت) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج4، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1397ج) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج9، تصحيح و تحقيق رضا اكبريان، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1398 الف) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج6، تصحيح و تحقيق احمد احمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1398ب) الحكمة المتعالية في الاسفار العقلية الاربعة، ج7، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
موسوي خميني، حسن (1390) گوهر معنا، تهران: اطلاعات.