بایدها و نبایدهای فلسفۀ اسلامی مبتنی بر اندیشۀ مقام معظم رهبری
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
محمد رحمانی گورجی
1
*
,
فاطمه مسجدی
2
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - دانشگاه الزهرا
کلید واژه: فلسفۀ اسلامی آیت‌الله خامنه‌ای تمدنسازی تربیت عقلانی ,
چکیده مقاله :
این پژوهش با الگو قرار دادن سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی به بررسی اندیشه‌های ایشان در فلسفۀ اسلامی و لوازم توسعه و تعمیق آن پرداخته و در تلاش است با استفاده از روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد، الگوی توسعه و تعمیق فلسفۀ اسلامی را بر مبنای بیانات و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب تدوین و ارائه کند. در این پژوهش، بیانات، خطبه‌ها، پیامها، احکام و فرمانها و مصاحبه‌های امام خامنه‌ای طى سالهاى ۱۳۶۳ تا ۱۳۹۷ مورد مطالعه قرار گرفته و با استفاده از سه نوع کدگذاری باز، محوری و انتخابی در روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد، ۱۱۱ کد/مفهوم، ۲۴ مقوله و چهار بُعد بدست آمده است. در بخش نتایج، ضمن ارائۀ الگوی پارادایمی حاکم بر مقوله‌ها، با استفاده از یافته‌های پژوهش به سؤالات اولیه نیز پاسخ داده شده است.
This study was conducted to explore the thoughts of the Supreme Leader of the Islamic Republic of Iran regarding Islamic philosophy and the required concomitants for its expansion and development based on his speeches. The researchers’ main purpose here was to develop and present a desirable model for the development of Islamic philosophy based on the grounded theory. In doing so, they studied the speeches, sermons, messages, decrees, orders and interviews of Imam Khamenei between 1981-2008 and, through employing three open, axial, and selective types of coding in the grounded theory methodology, they found 111 codes/concepts, 24 categories, and four dimensions. In the conclusion section, while presenting a paradigmatic model dominating the categories, they provide some responses to the research questions based on the research findings.
جهان‌بین، فرزاد؛ معینی‌پور، مسعود، «فرآیند تحقق تمدن اسلامی از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شمارۀ ۳۹، ۱۳۹۳، ص46ـ۲۹.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1363، 10 اردیبهشت‌ماه؛ گفتگو پیرامون شهادت استاد مطهری.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1364، 26 آذرماه؛ بیانات در مراسم سالگرد شهادت دکتر مفتح.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1369، 22 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار روحانیون و ائمۀ جمعه و جماعات استان مازندران.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1370، 31 شهریورماه، بیانات در آغاز درس خارج فقه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1370، 8 بهمن‌ماه؛ دیدار اعضای گروه تاریخ صدای جمهوری اسلامی ایران.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1371، 27 بهمن‌ماه؛ دیدار جمعی از روحانیون.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1372، 1 اردیبهشت‌ماه؛ پیام به کنگرۀ بزرگداشت حکیم ملاهادی سبزواری.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1372، 21 شهریورماه؛ بیانات در شروع درس خارج فقه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1372، 8 مهرماه؛ دیدار جمعی از ادبا، شعرا و هنرمندان استان آذربایجان شرقى.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1373، 20 شهریورماه؛ بیانات در آغاز درس خارج فقه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1373، 3 بهمن‌ماه؛ دیدار هنرمندان و سینماگران.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1374، 10 آبانماه؛ دیدار جمعی از دانش‌آموزان و دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1377، 22 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار دانشجویان دانشگاه تهران.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 1 خردادماه؛ پیام به کنگره بزرگداشت ملاصدرا.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 19 مهرماه؛ دیدار جمعی از نخبگان علمی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 23 مهرماه؛ دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 26 آذرماه؛ خطبههای نماز جمعه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 28 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار جمعی از ناشران.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1378، 28 شهریورماه؛ بیانات در آغاز درس خارج فقه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1379، 10 شهریورماه؛ دیدار دانشجویان بسیجی طرح ولایت.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1379، 14 مهرماه؛ دیدار اساتید، فضلا و طلاب حوزۀ علمیۀ قم در مدرسۀ فیضیه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1379، 20 شهریورماه؛ بیانات در شروع درس خارج فقه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1379، 27 آذرماه؛ دیدار جمعی از مردم در روز عید غدیر.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1379، 9 اسفندماه؛ دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1381، 16 بهمن‌ماه؛ پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزۀ علمیه در مورد کرسی‌های نظریه‌پردازی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1381، 8 بهمن‌ماه؛ دیدار جمعی از اعضای انجمن قلم.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1382، 14 خردادماه؛ بیانات در مراسم چهاردهمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره).
خامنه‌ای، سیدعلی، 1382، 18 اسفندماه؛ دیدار اعضای کنگرۀ حکمت مطهر.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1382، 21 مهرماه؛ دیدار مردم زنجان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1382، 27 آذرماه؛ دیدار علما و روحانیون استان قزوین.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1382، 29 دیماه؛ دیدار جمعی از نخبگان حوزوی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 17 آبانماه؛ خطبههای نماز جمعه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 17 تیرماه؛ دیدار جمعی از روحانیون استان همدان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 17 تیرماه؛ دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه‌های استان همدان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 17 دیماه؛ دیدار جمعی از رؤسای دانشگاه‌ها.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 22 خردادماه؛ دیدار طلاب مدرسۀ علمیۀ آیت‌اللّه مجتهدی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 7 اسفندماه؛ دیدار جمعی از مهندسان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1383، 7 مهرماه؛ دیدار جمعی از نخبگان علمی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1384، 29 دیماه؛ دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق (ع).
خامنه‌ای، سیدعلی، 1384، 29 مهرماه؛ خطبههای نماز جمعه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 10 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار اعضای شورای مرکزی ستاد بزرگداشت شهید مطهری.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 12 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار معلمان سراسر کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 17 آبانماه؛ دیدار علما و روحانیون استان سمنان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 26 شهریورماه؛ دیدار اعضای هیئتهای علمی و اجرایی و میهمانان شرکت کننده در کنگره بزرگداشت استاد شهریار.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 27 شهریورماه؛ دیدار دستاندرکاران ستاد اقامۀ نماز.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1385، 27 مهرماه؛ دیدار دانشجویان نمونه و نمایندگان تشکلهای مختلف دانشجویی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 12 شهریورماه؛ دیدار نخبگان جوان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 13 دیماه؛ دیدار دانشجویان دانشگاه‌های استان یزد.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 14 تیرماه؛ دیدار مداحان اهل بیت(ع) بمناسبت میلاد حضرت فاطمه (س).
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 17 فروردین‌ماه؛ دیدار کارگزاران نظام.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 27 اردیبهشت‌ماه؛ دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 27 تیرماه؛ بازدید از پژوهشکدۀ رویان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1386، 8 آذرماه؛ دیدار جمعی از اساتید و فضلا و مبلّغان و پژوهشگران حوزه‌های علمیۀ کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1387، 11 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار علما و فضلا و طلاب استان فارس.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1387، 11 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار مردم شیراز.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1387، 14 اردیبهشت‌ماه؛ اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های شیراز.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1387، 7 شهریورماه؛ دیدار نخبگان جوان دانشگاهی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1387، 7 مهرماه؛ دیدار دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1388، 27 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار استادان و دانشجویان کردستان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1389، 10 آذرماه؛ بیانات در نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1389، 14 شهریورماه؛ دیدار اساتید دانشگاه‌ها.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1389، 2 آبانماه؛ دیدار جمعی از اساتید و فضلا و طلاب نخبۀ حوزۀ علمیۀ قم.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1389، 29 مهرماه؛ دیدار طلاب و فضلا و اساتید حوزۀ علمیۀ قم.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1390، 19 مهرماه؛ دیدار جمعی از دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1390، 26 مهرماه؛ دیدار نخبگان و برگزیدگان کرمانشاه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1390، 29 دیماه؛ دیدار و گفتگو با خانواده شهید داریوش رضایی‌نژاد.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 10 آبانماه؛ دیدار دانش‌آموزان با دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 13 آذرماه؛ دیدار دستاندرکاران کنگرۀ بزرگداشت قطب‌الدّین شیرازی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 14 شهریورماه؛ دیدار اعضای شورای عالی حوزه‌های علمیۀ سراسر کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 20 مهرماه؛ دیدار معلمان و اساتید دانشگاه‌های خراسان شمالی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 22 مهرماه؛ دیدار اساتید دانشگاه‌ها.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 23 آبانماه؛ بیانات در چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1391، 23 بهمن‌ماه؛ دیدار اعضای مجمع عالی حکمت اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1393، 21 اسفندماه؛ دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1394، 13 مهرماه؛ دیدار اعضاى ستاد برگزارى سومین جشنوارۀ بین‌المللى شعر حوزه.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1394، 8 دیماه؛ دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامى.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1395، 13 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار معلمان و فرهنگیان.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1396، 1 خرداماه؛ دیدار دستاندرکاران اولین کنگرۀ بین‌المللی قرآن و علوم انسانی.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1396، 22 آبانماه؛ دیدار دستاندرکاران همایش بررسی اندیشه‌های فلسفی علامه جعفری.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1396، 22 خردادماه؛ دیدار مسئولان نظام.
خامنه‌ای، سیدعلی، 1397، 3 اردیبهشت‌ماه؛ دیدار دستاندرکاران همایش ملی حکیم طهران (آقاعلی مدرس زنوزی).
خسروپناه، عبدالحسین و همکاران، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (نظام بینشی، منشی و کنشی)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۶.
دانایی‌فرد، حسن؛ امامی، سیدمجتبی، «استراتژیهای پژوهش کیفی، تأملی بر نظریۀ داده‌بنیاد»، اندیشۀ مدیریت، سال اول، شمارۀ ۲، ۱۳۸۶، ص97ـ۶۹.
ساغروانی، سیما؛ مرتضوی، سعید؛ لگزیان، محمد؛ رحیم‌نیا، فریبرز، «تحمیل نظریه به داده‌ها یا ظهور نظریه از داده‌ها: نظریه‌پردازی در علوم انسانی با روش‌شناسی داده‌بنیاد»، پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، سال ۴، شمارۀ ۱، ۱۳۹۳، ص170ـ۱۵۱.
فنائی اشکوری، محمد، «نگاهى گذرا به نقش اسلام در تمدن غربى»، مجله معرفت، شماره۱۴۰، ۱۳۸۸.
کمالی اردکانی، علی‌اکبر، «انقلاب اسلامی و بازیابی تمدن اسلامی»، فصلنامه خط اول، سال سوم، شمارۀ نهم، ۱۳۸۸، ص80ـ۶۱.
منصوریان، یزدان، «گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد»، ویژه‌نامه همایش علم اطلاعات و جامعۀ اطلاعاتی، دانشگاه اصفهان، ۱۳۸۶.
مهرابی، امیرحمزه و همکاران، «معرفی روش‌شناسی نظریۀ داده‌بنیاد برای تحقیقات اسلامی»، مدیریت فرهنگ سازمانی، شمارۀ ۲۳، ۱۳۹۰، ص30ـ۵.
مونتگمرى وات، ویلیام، تأثير اسلام بر اروپاى قرون وسطى، ترجمه و توضیح حسین عبدالمحمدی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۸.
نبی‌زاده، محمد، «مبانی فلسفی و جایگاه علوم انسانی در تمدن نوین اسلامی»، اندیشه تمدنی اسلام، سال اول، شمارۀ دوم، ۱۳۹۵، ص115ـ۱۰۳.
Charmaz, C., “Grounded Theory: Objectivist and Subjectivist Methods”, in N. Denzin and Y. Lincoln (eds.), Handbook of Qualitative Research, 2nd edition, London, 2000.
Creswell, J. W., Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, 2nd edition, 2005.
Glaser, B. G.; Strauss, A. L., The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, Piscataway. NJ: Transaction, 1967.
Glaser, Barney G., Emergence vs. Forcing: Basics of Grounded Theory Analysis, Sociology Press, 1992.
Kendall, J., “Axial Coding and the Grounded Theory Controversy”, Western Journal of Nursing Research, 21(6), 1999, pp.743-757.
McKeon, Richard, “Philosophy as an Agent of Civilization”, Philosophy and Phenomenological Research, 1981, Vol. 41, No. 4, pp.419-436.
Charmaz, C., "Discovering Chronic Illness: Using Grounded Theory", Social Science and Medicine, 30, 1999.
Strauss, Anselm L.; Corbin, Juliet, Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Los Angeles: Sage, 1990.
Yvonne, E. D., “A Synthesis Technique for Grounded Theory Data Analysis”, Journal of Advanced Nursing, 2009, pp.654-663.