مابعدالطبيعه (متافيزيك) چيست؟
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
رضا داوري اردكاني
1
(دانشگاه تهران)
کلید واژه: مابعدالطبيعه متافيزيك فلسفه اولي وجودشناسي امور عامه علم ربوبيت ,
چکیده مقاله :
كتاب مابعدالطبيعه ارسطو شايد بنياديترين اثر فلسفي بشمار ميرود. اهميت اين اثر بحدي است كه اكنون دو هزار سال است اين نام بر فلسفه اولي و الهيات اطلاق ميشود. دست‌كم هزار و پانصدسال است كه مراد از لفظ متافيزيك يا مابعدالطبيعه علمي شمرده ميشود كه از مبادي و علتهاي نخستين و موضوعهاي علوم جزئي بحث ميكند. مابعدالطبيعه كه ابتدا نامش فلسفه اولي و علم كلي بود، دو بخش داشته است؛ يكي بحث از مطلق وجود و اعراض ذاتي آن و ديگري مباحث الهيات. بر همين اساس، فيلسوفان جهان اسلام فلسفه اولي يا علم كلي را الهيات ناميدند و آن را به دو بخش تقسيم كردند؛ امور عامه يا الهيات بمعني‌الاعم كه در آن از وجود و مبادي و علل و اعراض آن بحث ميشود و الهيات خاص يا الهيات بمعني‌الأخص كه مسائلش توحيد و صفات و اسماء و افعال باريتعالي است. در سنت اسلامي فيلسوفان دست‌كم در مبادي و حتي در بسياري از مسائل اساسي با هم توافق داشتند اما در فلسفه جديد غرب مسائل مابعدالطبيعه صورت تازه پيدا كرده و حوزه‌هاي گوناگون فلسفه بوجود آمده است. فيلسوفان دوره جديد از دكارت تا كنون وصف و تعريفي از مابعدالطبيعه پيش آورده‌اند كه در ظاهر با بيان ارسطو يكي نيست. آنها بجاي تعريف و وصف مابعدالطبيعه، فلسفة خود را وصف و تعريف كرده‌اند. نوشتار پيشرو درصدد است با تحليل تطور تاريخي موضوع اين علم، چيستي مابعدالطبيعه را تبيين نمايد.
Aristotle’s Metaphysics is perhaps the most fundamental work in the field of philosophy. The importance of this book is to the extent that it is now about 2000 years that its name is used to refer to first philosophy (philosophia prima) and theology. It is at least 1500 years that metaphysics is viewed as a science that discusses the basic principles, first causes, and subjects in particular sciences. Metaphysics, which was initially called first philosophy and universal science, consisted of two parts, one speaking of absolute existence and its essential accidents and the other discussing theology. Accordingly, the philosophers of the Islamic world called first philosophy or universal science theology and divided it into two parts: general affairs or theology in the general sense of the word, which discusses existence and its principles, causes, and accidents, and particular theology or theology in the particular sense of the word, which deals with problems related to oneness and attributes, names, and acts of the Almighty Necessary. Islamic philosophers were unanimous at least regarding the basic principles and many essential problems. However, in modern Western philosophy, metaphysical problems have developed a new form and, thus, different fields of philosophy have come into existence. The philosophers of the modern era, from the time of Descartes until now, have provided a definition for metaphysics which is apparently different from Aristotle’s. Instead of defining and describing this science, they have defined their own philosophy. The present paper aims to clarify the nature of metaphysics through a historical analysis of the subject of this scientific discipline.
ابراهيمي ديناني، غلامحسين (1384) درخشش ابن‌رشد در حكمت مشاء، تهران: طرح نو.
ابن‌سينا (1404ق) الهيات شفا، قم: كتابخانه آيت‌الله العظمي مرعشي.
ابن‌سينا (1954م) عيون الحكمه، به اهتمام عبدالرحمن بدوي، قاهره.
ابن‌سينا (1961م) الهيات شفا، چاپ مصر.
ارسطو (1366) مابعدالطبيعه، ترجمه شرف‌الدين خراساني، تهران: نشر گفتار.
سبزواري، ملاهادي (بي‌تا) شرح منظومه، بهمراه شرح مرتضي مطهري، ج1، تهران: صدرا.
شعراني، ابوالحسن (1394) فرهنگ تطبيقي اصطلاحات فلسفي، بكوشش علي اوجبي، تهران: نشر وايا.
طوسي، خواجه نصيرالدين (بي‌تا) اخلاق ناصري، ج1، تهران: اسلاميه.
فارابي (1379) آراء اهل مدينه فاضله، ترجمه سيدجعفر سجادي، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
فولكيه، پل (1374) مابعدالطبيعه، ترجمه يحيي مهدوي، تهران: دانشگاه تهران.
لاهيجي، عبدالرزاق (بي‌تا) شوارق الالهام، چاپ سنگي.
مطهري، مرتضي (بي‌تا) آشنايي با علوم اسلامي، تهران: صدرا.
ميرداماد، محمدباقر (1367) القبسات، به اهتمام مهدي محقق، تهران: دانشگاه تهران.
Arnaldez, R (1986) encyclipedie de l'islam, Paris: Leiden.