هستي‌شناسي اعتباريات؛ اعتبار بمثابه نحوة هستي انسان در جهان مادي
محورهای موضوعی : پژوهش درباره فیلسوفان صدرایی و شارحان و منتقدان ملاصدراسید امین میرحسینی 1 * , سید مسعود سیف 2 , عبدالرزاق حسامی فر 3 , علی فتح طاهری 4
1 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
2 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
3 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
4 - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
کلید واژه: اعتباريات هستي‌شناسي معرفت‌شناسي علامه طباطبايي ,
چکیده مقاله :
برغم وجود ديدگاههاي متفاوت و در مواردي متضاد دربارة نظرية اعتباريات علامه طباطبايي، تقريباً همة پژوهشهايي كه در اين زمينه صورت گرفته است، در داشتن اين پيشفرض مشترك همداستانند كه نظرية اعتباريات نظريهيي از اساس معرفت‌شناختي است؛ نظريهيي كه ميكوشد به توجيه دسته‌‌يي از ادراكات انسان بپردازد كه مطابقي در خارج ندارند. اين پيشفرض برغم اينكه پيشفرض نادرستي نيست، مبين همة واقعيتهاي قابل طرح در باب نظرية اعتباريات هم نيست. مدعاي ما در پژوهش حاضر اينست كه نظرية اعتباريات بيش از آنكه نظريهيي معرفت‌شناختي باشد، نظريهيي از اساس هستي‌شناختي است. با توجه به نحوة طرح نظرية اعتباريات در رساله‌هاي الولايه‌‌و الانسان، بنظر ميرسد اعتبار بمثابه يكي از مشخصه‌هاي هستي انسانِ مجردي است كه در جهان مادي بسر ميبرد؛ مشخصه‌‌يي كه دسته‌‌يي از افعال انساني را كه بنحوي به امور مادي مرتبط هستند، ممكن ميسازد.
Despite the existence of different and, at times, contradictory views regarding ‘Allāmah Ṭabāṭabā’ī’s theory of mentally-posited things, almost all the studies carried out in this field unanimously presuppose that this theory is essentially of an epistemological nature and is intended to justify a series of human perceptions that have no equal in the outside. Although this presupposition is not wrong, it fails to explain all the realities regarding the theory of mentally-posited things. Here, the authors try to demonstrate that this theory is basically of an ontological rather than epistemological nature. Given the quality of propounding this theory in al-Wilāyah and al-Insān treatises, it appears that consideration is one of the specific features of the being of an immaterial Man who lives in the physical world. This is a feature that makes some human acts which are in a way related to material affairs possible.
ابن‌سينا (1362) التعليقات، قم: مركز النشر التابع لمكتب الاعلام الاسلامي.
ابن‌سينا (1373) برهان شفاء، ترجمه و پژوهش مهدي قوام صفري، تهران: فكر روز.
ابن‌سينا (1383) الاشارات و التنبيهات، قم: نشر البلاغه.
سروش، عبدالكريم (1366) تفرج صنع، تهران: سروش.
سلگي، فاطمه (1394) «تحليل هستي‌شناختي نظرية ادراكات اعتباري علامه طباطبايي»، دوفصلنامه حكمت صدرايي، سال چهارم، شمارة اول، ص 68 ـ 55.
داوري اردكاني، رضا (1366) دفاع از فلسفه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1362) رسائل سبعه: رسالة اعتباريات، تهران: حكمت.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1386) بداية الحكمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامي.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1387) رسالة الولايه، ترجمة صادق حسن‌زاده (طريق عرفان)، قم: آيت اشراق.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1388) اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج2، قم: صدرا.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1393) الانسان (انسان از آغاز تا انجام)، ترجمة صادق لاريجاني، قم: بوستان كتاب.
طباطبايي، علامه سيدمحمدحسين (1403) نهاية الحكمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامي. عبوديت، عبدالرسول (1390) درآمدي بر نظام حكمت صدرايي، تهران: سمت.
مصلح، علي‌اصغر (1392) ادراكات اعتباري و فلسفة فرهنگ، تهران: روزگار نو.
مطهري، مرتضي (1388) پاورقيهاي اصول فلسفه و روش رئاليسم، قم: صدرا.
مظفر، محمدرضا (1391) منطق، ترجمة علي شيرواني، قم: دارالعلم.
ملاصدرا (1383) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج1: تصحيح و تحقيق غلامرضا اعواني، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.