واكاوي برهان خلف ابن‌سينا در اثبات قاعدة الواحد
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه فلسفه و حکمت اسلامی
1 - حوزه علميه قم
کلید واژه: برهان خلف تناقض قاعدة الواحد سنخيت صدور ,
چکیده مقاله :
اين مقاله بدنبال واكاوي روش ابن‌سينا در اثبات قاعدة الواحد است. وي نخستين فيلسوفيست كه اين قاعده را با برهان منطقي به اثبات رسانده است. استدلال مشهور ابن‌سينا در كتاب اشارات براي اثبات قاعدة الواحد، بر اساس برهان خلف است اما فخر رازي و انديشمندان پس از او، برهان ديگري را به ابن‌سينا نسبت داده اند كه مبتني بر قاعدة استحالة جمع نقيضان است. برهان اخير، چالش برانگيز بوده و مباحث دامنه داري را بدنبال داشته، علاوه بر اينكه بصراحت نيز در آثار ابن‌سينا مطرح نشده است. به باور نگارنده، ابن‌سينا شبيه برهان ياد شده را در كتاب المباحثات مطرح كرده اما از لحاظ منطقي، آن را مبتني بر برهان خلف قرار داده و تنها در ساختار تحليلي مقدمات برهان خويش، به لزوم و حصول تناقض حاصل از گزارة صادر نخست تمسك كرده است.
This paper investigates Ibn Sina’s method of demonstrating the principle of “nothing proceeds from the one but one”. He is the first philosopher who has proved it based on logical reasoning. His famous reasoning in this regard in the book al-Isharat is based on reductio ad absurdum; however, Fakhr al-Din Razi and the thinkers after him have attributed another argument to Ibn Sina which is based on the principle of the impossibility of the union of two opposites. This argument has proved to be challenging and has given rise to some extensive discussions; moreover, it has not been explicitly mentioned in Ibn Sina’s works. The writer believes that he has referred to a similar argument in the book al-Mubahithat; however, he has logically based it on reductio ad absurdum. He is also of the idea that Ibn Sina has only resorted to the necessity and contradiction arising from the proposition of the first emanated in the analytic structure of the premises of his own argument.
ابن‌سينا، المباحثات، تحقيق: محسن بيدارفر، قم، انتشارات بيدار، چاپ اول، 1371.#
ابن‌سينا، الاشارات و التنبيهات، با شرح خواجه نصير الدين طوسي و حواشي قطب الدين رازي، قم، نشر البلاغه، چاپ اول، 1375.#
ابن‌سينا، الشفاء (الالهيات)، تعليق ابراهيم مدكور، قم، منشورات مكتبة آيت الله مرعشي،1404.#
افلوطين، مجموعه آثار(انئادها)، ترجمة محمد حسن لطفي، تهران، انتشارات خوارزمي، 1366.#
بهمنيار بن مرزبـان، التحصيـل، تصحيـح مرتضـي مطهـري، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1349.#
رازي، فخر الدين محمد بن عمر، المباحث المشرقيه، تحقيق محمد معتصم بالله بغدادي، قم، منشورات ذوي القربي، چاپ دوم، 1429.#
علوي، احمد بن زين العابدين، شرح كتاب القبسات، تحقيق حامد ناجي اصفهاني، تهران، نشر موسسة مطالعات اسلامي، چاپ اول، 1376.#
فارابي، شرح رسالة زنون كبير، ترجمة ابوالفضل حقيري قزويني، انتشارات حقيري، بيتا.#
كاپلستون، فردريك، تاريخ فلسفه، ج1، ترجمة جلال‌الدين مجتبوي، تهران، انتشارات سروش، چاپ پنجم، 1385.#
ماجد فخري، سير فلسفه در جهان اسلام، گروه مترجمان، تهران، مركز نشر دانشگاهي، 1372.#
ملاصدرا، الحكمة المتعاليه في الاسفار الاربعه، ج2، تصحيح دكتر مقصود محمدي، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1380.#
ملاصدرا، حاشيه بر الهيات شفا، تصحيح نجفقلي حبيبي، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، چاپ اول، 1382.#
ميرداماد، جذوات و مواقيت، تصحيح علي اوجبي، تهران، نشر ميراث مكتوب، چاپ اول، 1380.#
ميرداماد، القبسات، به اهتمام مهدي محقق و ديگران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367.#