مقايسه چگونگي كلام الهي از نظر متكلمان و ابن عربي
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه عرفان و کلام اسلامیزهره معصومي 1 * , فاطمه محمد 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي
2 - دانشگاه آزاد اسلامی
کلید واژه: قدیم حادث کلام الله کتاب الله کلام نفسانی ابن عربی معتزله اشاعره ,
چکیده مقاله :
حادث یا قدیم بودن کلام الهی از مباحثی است که معتزله و اشاعره به آن پرداخته و عرفا آن را نَفَس الرّحمان الهی گرفته‌اند که نه قدیم است و نه حادث. در نوشتار حاضر بحث بر سر چگونگی دریافت وحی توسط نبی است که این کلام الهی برغم حادث یا قدیم بودن آن، چگونه در قالب الفاظ به ظهور میرسد. برخی از معتزله آن را از جنس اصوات و الفاظ دانسته‌اند و گروهی از اشاعره آن را حقیقتی نفسانی تلقی کرده‌اند که اصوات و الفاظ حاکی از آن هستند. ابن عربی بین کتاب الله و کلام الله فرق قائل شده و اختلاف در عربی و عجمی بودن را به کتاب نسبت میدهد نه کلام الله، و الفاظ قرآن کریم را کلام خدا میداند نه کلام رسول، و نزول آن بر قلب پیامبر(ص) را بصورت زبانی میداند، یعنی پیامبر(ص) قرآن را با همین حروف و کلمات عربی دریافت میکند و خودش در آن دخل و تصرفی ندارد . قونوی نیز در شرح آن گفته که صورت وجودی عینی قرآن مانند صورت ادارکی آن است، پس قرآن نور بالذات است.
The question of whether the Divine Word is originated or pre-eternal has always challenged the minds of both the Mu‘tazilites and Ash‘arites. Gnostics refer to it as the Merciful Divine Breath, which is neither pre-eternal nor originated. The present paper discusses the quality of the Prophet’s receiving revelation, and how the Divine Word, irrespective of its originated or pre-eternal nature, is manifested in the mould of words. Some of the Mu‘tazilites believe that it is of the type of sounds and words, while a group of the Ash‘arites conceive of it as a soulish truth transferred through sounds and words. Ibn Arabi distinguishes between God’s Book and God’s Word and attributes the difference between its being Arabic or non-Arabic to the Book and not to God’s Words. He believes that the words of the Holy Qur’an belong to God and not the Prophet (s) and argues that their descent to his heart were in the verbal from; in other words, the Prophet (s) received the Qur’an in its present Arabic version and did not change any part of it. In his commentary on this holy Book, Qunawi also writes that the concrete existential form of the Qur’an is similar to its perceptive form, thus, the Qur’an is light (nur) by essence.
قرآن كريم.
ابن ترکه اصفهانی، صائن الدین علی بن محمد بن محمد الترکه، التمهید فی شرح قواعد التوحید، ج1، ترجمه و شرح محمد حسین نائیجی، مطبوعات دینی،1386.
ابن عربی، التجليات، ترجمه محمد حسين دهقاني فيروز آبادي، صحيفة معرفت، 1383.
ابن عربی، فتوحات مکیه، ج2، تحقيق عثمان يحيي، قاهره، المجلس الأعلي...، 1405م.
ابن عربی، فتوحات مكيه، ج1 و 3، بيروت، دار احياء، التراث العربي، 1370.
ابن عربی، فصوص الحکم، مقدمه قیصری، قم، بیدار، بی تا.
ابن فناري، شمس الدين محمد،مصباح الانس، مقدمه محمد خواجوي، تهران، مولا، 1384.
اشعری، ابوالحسن، الابانه عن الاصول الدیانه، تصحیح و تعلیق محمود محمد عمر، بیروت، دار الکتاب العلمیه، 1417 ق.
پترسون، مايكل، عقل و اعتقاد ديني، ترجمه احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، تهران، طرح نو، 1395.
حلبی، علی اصغر، تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام،تهران، اساطیر، 1392.
حلی، باب حادی عشر، ترجمه و شرح حسن مصطفوی،تهران، امیر کبیر، 1376.
خوارزمی، تاج الدین حسین، شرح فصوص الحکم، تصحیح نجیب مایل هروی،1364.
ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1377.
سبزواری، ملاهادی، اسرار الحکم، تهران، المکتبه الاسلامیه، 1362.
شامی، فضیله عبدالامیر، تاریخ فرقه زیدیه، عراق، مطبعه الاداب، 1974م.
شریف، میان محمد، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران، نشر دانشگاهی،1362.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، دارالمعرفه، 1404ق.
صفایی، احمد، علم کلام، تهران، دانشگاه تهران، چ 6، 1374.
عباسی داکانی، پرویز، هزار منزل عشق (دربارة زندگی، افکار و آثار خواجه عبدالله انصاری)، تهران، نشر علم، 1393.
غزالی، ابو حامد محمد، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1409 ق.
قاضی عبدالجبار، المغنی، ج 7، بیروت، داراحياء التراث، 2001 م.
قونوی، صدرالدین، ترجمه اعجاز البیان (تفسیر سوره حمد)، محمد خواجوی، مولی، 1375.
کاشف الغطا، اصل الشیعه و اصولها، بیروت، موسسه الاعلمی، 1413ق.
مسعودی، مروج الذهب، بیروت، دارالمعرفه، بی¬تا.
مظاهری، عبد الرضا، شرح نقش الفصوص ابن عربی، تهران، خورشید باران، 1385.
ملاصدرا، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج7، تصحیح و مقدمه مقصود محمدی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1380.
منتگمری وات، ویلیام، فلسفه و کلام اسلامی، ترجمه ابوالفضل عزتی، تهران، علمی و فرهنگی، 1380.
نسفی، عزیز بن محمد، بیان التنزیل، تصحیح سید علی اصغر میرباقری فرد، تهران، انجمن آثار و مفاخر، 1371.
نویا، پل، تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1373.
ولفسن، هری اوسترین، فلسفۀ علم کلام، ترجمه احمد آرام، تهران، الهدی، 1368.