ارزش و كارآمدي علوم اكتسابي و غيراكتسابي از نگاه ابن‌عربي
محورهای موضوعی : مطالعات حوزه عرفان و کلام اسلامی
فروغ السادات رحیم پور
1
(دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران )
نیره اسماعیلی
2
(دانش آموختة کارشناسي ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
کلید واژه: علم اكتسابي علم غيراكتسابي عقل قلب ابن‌عربي ,
چکیده مقاله :
بحث پيرامون علم و معرفت، يكي از مسائل مهم و بنيادي در عرفان نظري است. ابن‌عربي علوم را بر اساس روش دريافت، به دو قسم اكتسابي و غيراكتسابي تقسيم ميكند. علوم اكتسابي همان علوم استدلالي هستند كه انسان بكمك تلاش عقلي به آن نايل ميشود. در مقابل، درك و دريافت علوم غيراكتسابي نه تنها از توان عقل خارج است، بلكه نيازمند ابزار ديگري به نام قلب است كه شأن آن پذيرش افاضات و تجليات انوار الهي است. ابن‌عربي معتقد است علم اصيل و راستين علمي است كه خداوند بر قلب افاضه ميكند. چنين علمي بر خلاف علوم عقلي و اكتسابي مصون از خطا، شك و فراموشي است، زيرا انسان در اينباب صرفاً «پذيرندة» تجليات خداوند است و خود دخل و تصرفي در آنها ندارد. اين مقاله به تبيين كارآمدي علوم اكتسابي و غيراكتسابي از ديدگاه ابن‌عربي ميپردازد و ارزشمندي آنها را سنجيده، وجوه امتياز و نقاط قوت و ضعف هر يك نسبت به ديگري را روشن ميكند.
One of the most important and fundamental problems in theoretical gnosis is science. Ibn Arabi divides sciences into acquired and non-acquired types based on the way they are gained. Acquired types of science consist of the same discursive sciences which people attain through rational reasoning. In contrast, the perception and attainment of non-acquired sciences are not only impossible for the intellect but also demand another tool called the heart, which is responsible for receiving the blessings and effusions of divine lights. Ibn ‘Arabī believes that true and original knowledge is one which God imparts to the heart. Such a kind of knowledge, unlike rational and acquired ones, is immune against error, doubt, and forgetting. This is because here Man is merely the receiver of God’s manifestations and cannot manipulate them at all. This paper explains the efficiency of acquired and non-acquired sciences from the view point of Ibn ‘Arabī, evaluates them, and highlights the strengths and weaknesses of each in comparison to each other.
قرآن، ترجمه مهدي الهي قمشه‌اي.
آشتياني، سيدجلال‌الدين (1375) شرح قيصري بر فصوص‌الحكم، قم: دفتر تبليغات اسلامي.
آمدي، عبدالواحد (1373) غررالحكم، شرح جمال‌الدين محمد خوانساري، تهران: دانشگاه تهران.
آملي، سيد حيدر (1395) جامع الاسرار و منبع الانوار، ترجمه محمدرضا جوزي، تهران: هرمس.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (1405ق) الفتوحات المكّية في معرفة الاسرار المالكية و الملكية، تحقيق عثمان يحيي، بيروت: دارالاحياء الثرات العربي.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (بيتا/ الف) الفتوحات المكّيه في معرفة الاسرار المالكية و الملكية، بيروت: دار الصادر.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (بيتا/ ب) فصوص الحكم، بيروت: دار الصادر.
ابن‌عربي، محيي‌الدين (1367) رسائل ابن‌عربي، تصحيح و تعليق نجيب مايل هروي، تهران: مولي.
تهانوي، محمد علي‌بن علي (1967م) كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تحقيق علي دحروج، بيروت: مكتبة لبنان الناشرون.
جهانگيري، محسن (1380) محي الدين ابن‌عربي چهره برجسته عرفان اسلامي، تهران: دانشگاه تهران.
چيتيك، ويليام (1391) معرفت‌شناسي و هرمنوتيك از منظر عرفاني، ترجمه پيروز فطورچي، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
حائري يزدي، مهدي (1386) «نظريه‌اي بسط يافته در علم حضوري»، ترجمه سيد محسن ميري، نشريه ذهن، شمارة 31: ص 61ـ46.
حكمت، نصرالله (1389)حكمت و هنر در عرفان ابن‌عربي، تهران: فرهنگستان هنر.
رحيميان، سعيد (1388) مباني عرفان نظري، تهران: سمت.
سجادي، جعفر (1379) فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبيرات عرفاني، تهران: طهوري.
عدّاس، كلود (1387) در‌‌جستجوي كبريت احمر، ترجمه فريدالدين رادمهر، تهران: نيلوفر.
فناري، محمدبن حمزه (1373) مصباح الانس، تصحيح محمد خواجوي، تهران: مولي.
قشيري، ابوالقاسم (1989م) الرساله القشيريه، تحقيق عبدالحليم محمود و محمود بن شريف، قاهره: مؤسسه الدار الشعب.
قيصري، محمدبن داوود (1375) شرح فصوص الحكم ابن‌عربي، تهران: علمي و فرهنگي.
كاكايي، قاسم (1393) وحدت وجود از ديدگاه ابن‌عربي و مايستر اكهارت، تهران: نشر هرمس.
كاشاني، كمال‌الدين عبد الرزاق (1370) شرح فصوص الحكم، قم: بيدار.
مصلح، علي اصغر (1395) پرسش از حقيقت انسان در آراء ابن‌عربي و هايدگر، قم: طه.