بررسی مسئلة تنهایی انسان از منظر حکمت متعالیه
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
1 - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2 - دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
کلید واژه: تنهایی, وجود رابط, روان‌درمانی شناختی, روانشناسی, فلسفۀ اسلامی, حکمت متعالیه,
چکیده مقاله :
هرچند تنهایی خود یک بیماری مستقل تلقی نمیشود، اما منشأ بسیاری از امراض جسمی و روانی است. ما در این مقاله انواع تنهایی را معرفی نموده و به بررسی آثار جسمی و روحی آن خواهیم پرداخت. در بخش دوم، نظریۀ ملاصدرا درباب رابطۀ انسان و خدا را بیان میکنیم. بر اساس مبانی حکمت متعالیه، انسان عین ربط و فقر به خداوند است و هیچگونه انفصال و جدایی برای او متصور نیست. در چنین فضایی، اساساً مسئلۀ تنهایی منحل خواهد شد. بعبارت دیگر، احساس تنهایی بواسطۀ جهل به ساختار هستی است، پس با رفع این غفلت، میتوان احساس تنهایی و تبعات منفی آن را برطرف نمود. چنین رویکردی با روان‌درمانی شناختی قرابت دارد. بر اساس این نوع از روان‌درمانی، احساسات و عواطف ما، صرفاً حاصل مواجهۀ مستقیم ما با جهان بیرون از ذهن نیست، بلکه تفسیر و نگرش ما در شکلگیری احساسات و عواطفمان مهم است. روشن است که با تغییر تفسیرها و نگرشهای فردی، میتوان احساسات و افکار را تغییر داد. تغییر در جهانبینی انسان منجر به تغییر تحلیل او از شرایط زندگی و جایگاه وی در هستی میشود. انسانی که جهانبینی خود را بر اساس حکمت متعالیه تنظیم میکند، احساس جدایی از جهان هستی ندارد، بنابرین مسئلۀ تنهایی برای او مطرح نیست.
Loneliness is not considered an illness by itself; however, it could be the origin of some physical and psychological diseases. In this paper, the authors introduce the different types of loneliness and investigate its physical and spiritual effects. Next, they explain Mullā Ṣadrā’s doctrine of the relationship between God and Man. Based on the principles of the Transcendent Philosophy, Man is closely related to God and desperately needs Him, and no separation between Man and God is imaginable. In such an atmosphere, the problem of loneliness is basically annulled. In other words, the feeling of loneliness is rooted in the ignorance of the structure of being. Thus, the removal of this ignorance, can lead to the removal of the feeling of loneliness and its negative effects. Such an approach is closely related to cognitive psychotherapy, based on which human feelings and emotions are not solely the product of people’s direct encounter with the external world. Rather, their interpretation of this world and the way they approach it play important roles in the formation of their feelings and emotions. Clearly, a change in an individual’s interpretations and views can lead to changes in their feelings and thoughts. Similarly, any change in one’s worldview can lead to a change in their analysis of their living conditions and place in the world of being. An individual who develops their worldview based on the Transcendent Philosophy will never feel separation from the world of being. Hence, they will never suffer from loneliness.
اسونسن، لارس (1401) فلسفۀ تنهایی، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: فرهنگ نشر نو.
پروچاسکا، جیمز؛ نورکراس، جان سی. (1400) نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، آنالیز ترنس‌ـ‌تئوریک، ترجمة مهدی گنجی، تهران: ساوالان.
دلجو، زهرا؛ جان‌بزرگی، مسعود؛ بزازیان، سعیده؛ موسوی، الهام (1392) «رابطه سطح تحول روانی‌ـ‌معنوی و احساس تنهایی با اضطراب وجودی در دانشجویان»، مطالعات اسلام و روانشناسی، شمارۀ 13، ص24ـ5.
شریفی، محمدامین (1399) تنهایی، توصیفی روان‌شناختی از وضع تنهایی و توان تحمل تنهایی، تهران: نیوند.
قابضی، فاطمه؛ پاکدامن، شهلا؛ فتح‌آبادی، جلیل؛ حسن‌زاده توکلی، محمدرضا (1394) «احساس تنهایی معنوی‌ـ‌مذهبی: ساخت و اعتباریابی مقیاسی برای سنجش ابعاد مثبت و منفی احساس تنهایی»، روان شناسی و دین، شمارة 29، ص63ـ48.
کشفی، عبدالرسول (1399) چیستی و امکان معرفت، تهران: سمت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380) شرح جلد اول اسفار، جزء اول، قم: مؤسسة امام‌خمینی(ره).
مطهری، مرتضی (1394) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
ملاصدرا (1383) الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، ج1، تصحیح و تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا
ملاصدرا (1391) الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تحقیق سیدمصطفی محقق داماد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
هوکسما، سوزان نولن؛ فردریکسون، باربارا؛ لافتوس، جفری؛ لوتس، کریستل، (1395) زمینۀ روانشناسی اتکینسون و هیلگارد، ترجمة حسن رفیعی، تهران: ارجمند.
یالوم، اروین (1395) روان‌درمانی اگزیستانسیال، ترجمة سپیده حبیب، تهران: نشر نی.