تبيين انسان‌شناختي مرگ در دو نظام وحدت تشكيكي و وحدت شخصي وجود ملاصدرا
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهعبداله صلواتی 1 * , فاطمه کوکرم 2
1 - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
2 - دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی
کلید واژه: ملاصدرا مرگ حدوث جسمانی و بقای روحانی وحدت تشکیکی وحدت شخصی,
چکیده مقاله :
اين پژوهش، بر اساس دو نظام وحدت تشكيكي و وحدت شخصي ملاصدرا به بحث از مرگ پرداخته و نگارندگان درصددند با استفاده از مباني انسان‌شناختي به تبيين مرگ بپردازند؛ مهمترين اين مباني عبارتند از: چند ساحتي‌بودن انسان، اشتداد وجودي، حدوث جسماني نفس و بقاي روحاني آن، مسئله» نفس و رابطه» آن با بدن، مقامات انساني و مظهر اسماء الهي بودن. ملاصدرا مرگ را به سه نوع طبيعي، اخترامي و ارادي تقسيم كرده است. بعقيده» او نفس در مرگ نقش اصلي و فعال دارد. پرسش اساسي پژوهش حاضر اينست كه مباني انسان‌شناختي مرگ از ديدگاه ملاصدرا چيست؟ مرگ از نظر او، امري وجودي و بمعناي اِعراض ارادي يا اجباري يا تكويني نفس از عالم محسوسات است. مرگ در دو نظام فلسفي صدرالمتألهين، داراي دو چهره» متفاوت است؛ در نظام وحدت تشكيكي، قطع رابطه با بدن در پرتو اشتداد وجودي و در نظام وحدت شخصي، قطع رابطه از اسمي و پيوستن به اسمي ديگر در پرتو تجليات متنوع است. كليدواژگان: مرگ، حدوث جسماني و بقاي روحاني، وحدت تشكيكي، وحدت شخصي، ملاصدرا.
This study discusses the problem of death based on Mullā Ṣadrā’s two systems of graded and individual unities of existence and intends to explain death relying on anthropological principles. The most important of such principles include Man’s multi-dimensional nature, ontological gradedness, corporeal origination of the soul and its spiritual subsistence, the problem of the soul and its relationship with the body, human stations, and being the manifestation of divine names. Mullā Ṣadrā divides death into three natural, premature, and voluntary types. In his view, the soul plays an active and key role in death. The main question of the present study is what the principles of the anthropology of death are in Mullā Ṣadrā’s view. He believes that death is an ontological affair in the sense of the soul’s voluntary, forceful, or generative desertion of the world of sensibles. In Mullā Ṣadrā’s two philosophical systems, death has two different faces; in his system of graded unity, it means severing the relationship with the body in the light of ontological gradedness and, in the system of individual unity, it means cutting the relationship with a name and joining another name in the light of various manifestations.
اسدي، محمدرضا (1386) «مرگ از منظر ملاصدرا»، قبسات، شمارة 46.
حسيني لواساني، سيدرضا؛ و ديگران (1397) «بررسي تقسيم‌بندي ملاصدرا از مرگ به اخترامي و طبيعي و ريشه‌هاي قرآني آن»، حكمت صدرايي، شماره 13.
قوانلو، فاطمه؛ و ديگران (1396)، «مرگ از نظر ملاصدرا در نگرة تفسير فلسفي تعابير موت و نفس»، پژوهش ديني، شمارة 35.
عبوديت، عبدالرسول(1381) درآمدي به نظام حكمت صدرايي، تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت)، قم: مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره).
مجلسي، محمدباقر (1403ق) بحارالانوار، ج 69، بيروت: الوفاء.
ملاصدرا (1380) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج2، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1381) المبدأ و المعاد، تصحيح و تحقيق محمد ذبيحي و جعفر شاه‌نظري، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1382 الف) الشواهدالربوبية في المناهج السلوكية، تصحيح و تحقيق سيد مصطفي محقق داماد، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1382ب) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج 6، تصحيح و تحقيق مقصود محمدي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1382ج) الحكمة المتعالية في الاسفار الاربعة، ج9، تصحيح و تحقيق رضا اكبريان، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1386 الف) ايقاظ النائمين، تصحيح و تحقيق محمد خوانساري، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.
ملاصدرا (1386 ب) مفاتيح الغيب، تصحيح و تحقيق نجفقلي حبيبي، تهران: بنياد حكمت اسلامي صدرا.