بايسته‌هاي تحقق اتحاد عقل و عاقل و معقول در حكمت متعاليه
محورهای موضوعی : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیهمحمدمهدي گرجيان 1 , مجتبي افشارپور 2 *
1 - دانشگاه باقر العلوم(ع)
2 - دانشگاه باقر العلوم (ع)
کلید واژه: اتحاد عاقل و معقول تركيب اتحادي تركيب ماده و صورت اشتداد وجودي نفس ,
چکیده مقاله :
قاعدة اتحاد عقل و عاقل و معقول از مهمترين قواعد حكمت متعاليه است. اين قاعده هر چند مدتها قبل از آغاز فلسفة اسلامي جزء مسائل فلسفي بوده است، اما فيلسوفان مسلمان رويكردهاي مختلفي را نسبت به آن داشته‌اند. صدرالمتألهين علاوه بر پذيرش اين قاعده، در جهت برهاني كردن آن تلاشهاي فراواني نمود و در اين راه از عنايات الهي نيز بهره جست. او همچنين با استفاده از مباني نظام فلسفي خود، رويكردي نوين در تبيين اين قاعده در دو مقام پايه گذاري كرد و ثمرات مهمي را بر آن متفرع ساخت. پذيرش اينكه نفسِ عاقل هنگام مطلق تعقل بخواهد با معقولات خود يكي گردد، در ابتدا امري مستبعد است و ذهن انسان بدون تمهيدات و مقدمات لازم از قبول برهان قطعي بر آن ابا دارد. به همين دليل به بررسي ادله اين قاعده نپرداخته‌ايم، بلكه يازده مقدمة لازم و بايسته را قبل از اثبات اين قاعده بيان كرده‌ايم بطوريكه در هر بخش، مراد و مدعاي فيلسوفان صدرايي قائل به اتحاد عاقل و معقول را توضيح دادهايم. در نتيجه پس از بررسي اين مقدمات و بايسته‌ها، ذهن آمادة پذيرش برهاني است كه بتواند مدعا را اثبات كند.
The principle of the union of the intellect, the intelligible, and the intelligent is one of the most important principles of the Transcendent Philosophy. It was a philosophical problem long before the history of Islamic philosophy, but Muslim philosophers have adopted different approaches in dealing with it. Mulla Sadra, in addition to accepting this principle, made great efforts in order to demonstrate it and, in doing so, benefitted from the divine blessing. Moreover, owing to the fundamental principles of his own system of philosophy, he founded a new approach for explaining this principle at two levels which brought in its wake several important results. The acceptance of the idea that the rational soul wishes to become identical with its own intelligible at the time of absolute intellection initially seems to be impossible, and the human mind hesitates to accept any convincing proof in this regard without some necessary preparation and introductory explanations. That is why the writers have not examined the related proofs and arguments concerning this principle. Rather, they have presented eleven necessary premises before demonstrating it. In doing so, in each section, they have explained the intention of the Sadrian philosophers who believe in the union of the intelligent and the intelligible. After analyzing these premises and necessary conditions, the mind is ready for accepting an argument that can prove the related claim.
ابن‌سينا، المبدا و المعاد، تهران، موسسه مطالعات اسلامي، 1363.#
ابن‌سينا، طبيعيات شفا، قم، مكتبه آيت الله مرعشي، 1404ق.#
انصاري شيرازي، يحيي، دروس شرح منظومه، قم، بوستان كتاب، 1383.#
آشتياني، جلال الدين، شرح حال و آراء فلسفي ملاصدرا، قم، دفتر تبليغات اسلامي، 1378.#
آشتياني، مهدي، تعليقه بر شرح منظومه حكمت، تهران، دانشگاه تهران، 1367.#
جوادي آملي، عبدالله، رحيق مختوم، قم، اسرا، 1386.#
جوادي آملي، عبدالله، سرچشمه انديشه، قم، اسرا، 1386.#
حسن زاده آملي، حسن، اتحاد عاقل به معقول، قم، بوستان كتاب، 1390.#
سبزواري، ملاهادي، شرح المنظومه، تعليقات آيت الله حسن زاده آملي، قم، باقري، 1416ق#.
عبوديت، عبدالرسول، درآمدي به نظام حكمت صدرايي، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1388.#
مطهري، مرتضي، شرح مبسوط منظومه، در مجموعة آثار: ج9، تهران، صدرا، 1385.#
مطهري، مرتضي، شرح مختصر منظومه، تهران، صدرا، 1385.#
ملاصدرا، الحكمة المتعاليه في الاسفار العقلية الاربعه، ج3، تصحيح و مقدمه دكتر مقصود محمدي، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1383.#
ملاصدرا، الحكمة المتعاليه في الاسفار العقلية الاربعه، ج9، تصحيح و مقدمه دكتر رضا اكبريان، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1382.#
ملاصدرا، الشواهد الربوبيه في المناهج السلوكيه، تصحيح و مقدمه دكتر سيدمصطفي محقق داماد، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1391.#
ملاصدرا، المبدا و المعاد، تصحيح و مقدمه دكتر محمدذبيحي و دكتر جعفرشاه‌نظري، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1381.#
ملاصدرا، المظاهر الالهية في اسرارالعلوم الكمالية، تصحيح تحقيق و مقدمه آيت‌الله سيدمحمد خامنه‌اي، تهران، بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1378.#
ملاصدرا، رسالة في اتحاد العاقل و المعقول، تصحيح و مقدمه دكتر بيوك عليزاده، تهران، انتشارات بنياد حكمت اسلامي صدرا، 1387.#
ملاصدرا، مشاعر، تهران، طهوري، 1363.#