تبیین جایگاه هنر دیالکتیک در برنامۀ «فلسفه و کودک»
محورهای موضوعی : «تعلیم و تربیت» و «فلسفه و کودک»علی‌اصغر جعفری ولنی 1 * , محیا مهرجدی 2
1 - دانشگاه شهید مطهری
2 - علامه طباطبائی
کلید واژه: فلسفه فلسفه و كودك تفکر انتقادي هنر ديالکتيک هنر ديالکتيک ,
چکیده مقاله :
مفهوم فلسفه با مفهوم انديشه ورزي گره خورده است و کيفيت خروج افکار از عالم ذهن به عالم خارج، جزو دغدغه هاي ناگزير انديشمندان بوده و هست؛ اينکه چگونه ميتوان انديشه ها را بگونه‌‌يي بيان کرد که قابل درک براي دوستداران فلسفه باشد؟ از سويي، هنرِ انتخاب واژه هاي مناسب، شيوة فصلبندي، نحوة ارجاع به ايده هاي فيلسوفان و...، از جمله مصاديق ياري‌رسان هنر در بيان آراء فلسفي است. همچنین، بحث از هنر و زيبايي شناسي نزد فيلسوفان، نشان دهندة ارتباط بين هنر و فلسفه است. از سوي ديگر، در برنامة فلسفه و کودک، چگونگي طرح داستانها و پرسشها، شيوة بيان معلمان اين حوزه و... نشانگر استفاده از هنر در اين برنامه است. ديالکتيک يا گفتگو در برنامة «فلسفه و كودك» از اصول اساسي آن بوده و اگر بتوانيم هنرمندانه فن ديالکتيک را در جهت رسيدن به تعريف دقيق مفاهيم فلسفي بکار بريم، ميتوانيم بگوييم به موفقيت نسبي در اجراي اين برنامه دست يافته ايم. اين نوشتار با مروري بر الگوي تأملي و تفکر انتقادي و معرفي مختصري از برنامة «فلسفه و كودك»، درصدد تبيين جايگاه هنر ديالکتيک در برنامة «فلسفه و كودك» است.
The concept of philosophy is closely intertwined with the concept of intellectualization. Moreover, the way of transmitting thought from the realm of subject to the realm of object has been the inevitable concern of thinkers. A question may arise in our mind as to how can we express our ideas so that to be perceivable to the lovers of philosophy? On the one hand, the technique of choosing proper terms, the way of chapter wising and referring to philosophical ideas, all acknowledge the close relationship between art and philosophy. On the other hand, in the program of “philosophy and children” the way of developing stories and rising questions as well as the style of speaking of teachers indicate the use of a kind of art in this field. Dialectic or conversation in the program of “philosophy and children” is one of the basic principles and if we succeed to apply exactly the art of dialectic to attain exact definitions of philosophical concepts then we can concede our relative success in implementing this program. The present work, by reviewing the pattern of critical thinking and giving a brief account of the program of “philosophy and children”, intents to explain the place of the art of dialectic in the program of “philosophy and children”.
ابن‌سینا (1363) إلهیات الشفاء، تهران: ناصر خسرو.
انصاریان، زهیر (1385) «بازشناسی عناصر فلسفة هنر بر پایة مبانی حکمت صدرائی»، مجله نقد و نظر، شمارة 43 و 44، ص246ـ220.
سبحانی، جعفر (1358) فلسفه اسلامی و اصول دیالکتیک، قم: امیر.
سوداگر، محمدرضا؛ ديباج، سيدموسي؛ اسلامي، سيد غلامرضا (1390) «ضرورت وساطت هنر در آموزش تفکر فلسفی به کودکان»، تفکر و کودک، سال دوم، شمارة اول، ص50ـ 25.
غرویان، محسن (1378) آموزش منطق، قم: دارالعلم.
فارابی، ابونصر (1375) موسیقی کبیر، تحقيق آذرنوش آذرتاش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فروغی، محمدعلی (1377) سیر حکمت در اروپا، تهران: البرز.
فضلی، قاسم (1385) «هنر از دید افلاطون و ارسطو»، اطلاعات حکمت و معرفت، شمارة 12، ص361ـ359.
فیشر، رابرت (1385) آموزش تفکر به کودکان، ترجمة مسعود صفائی‌مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
کاپلستون، فردریک چارلز (1375) تاریخ فلسفه یونان و روم، ج1، ترجمة سیدجلال‌الدین مجتبوي، تهران: علمی و فرهنگی.
محمودی، سیدعلی (1379) «روش‌شناسی در علم سیاست و فلسفه سیاسی»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شمارة 153 و 154، ص85ـ 76.
مطهری، مرتضی (1389) مقالات فلسفی، ج1، قم: صدرا.
مفتونی، نادیا (1389) «هنر بمثابه راهبرد فرهنگی در اندیشه فارابی»، راهبرد فرهنگ، شمارة 10 و 11، ص126ـ 113.
ملاصدرا (1389) اسرار الآیات و انوار البینات، تصحیح محمدعلی جاودان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382الف) شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تصحیح و تحقيق نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ملاصدرا (1382ب) الحكمة المتعالية في الأسفار الأربعة، ج9، تصحیح و تحقيق رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ناجی، سعید (1383) «فلسفه برای کودکان و نوجوانان؛ مروري بر پارادايم جديد در آموزش و پرورش با تأكيد بر ابدعات ليپمن»، مجله حوزه و دانشگاه، سال دهم، شماره 40، ص118ـ 93.
ناجی، سعید (1387) کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دورانت ويليام (1378) تاریخ تمدن، تهران: علمی و فرهنگی.
هاشم‌نژاد، حسین (1385) «درآمدی بر فلسفة هنر از دیدگاه فیلسوفان اسلامی»، قبسات، شمارة 39 و 40، ص332ـ 313.
هاشم‌نژاد، حسین (1387) «فلسفه هنر و جایگاه خیال در آن از منظر حکمای اسلامی»، خردنامه صدرا، شمارة 52، ص97ـ87.